Suçlu İadesi Olmayan Ülkeler

Suçlu İadesi Nedir?

Suçlu iadesi, bir ülkede bulunan bir şüpheli, sanık veya hükümlünün, başka bir devlet tarafından yürütülen yargısal işlemler veya bir mahkeme kararının uygulanması için o devlete teslim edilmesi işlemidir.

Türkiye’de bu konudaki işlemler Adalet Bakanlığına bağlı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Konu hakkındaki en temel kaynaklar arasında “6706 SAYILI CEZAİ KONULARDA ULUSLARARASI ADLİ İŞBİRLİĞİ KANUNU” ve “SUÇLULARIN İADESİNE İLİŞKİN AVRUPA SÖZLEŞMESİ” yer almaktadır.

Suçlu İade Etmenin Şartları Nelerdir?

Bir suçlunun iadenin gerçekleştirilebilmesi için, iade talebinde bulunan devletle iade eden devlet arasında belirli bir anlaşmanın varlığı şarttır. Bu anlaşma ya iki ülke arasında olabilir ya da çoklu ülkeler arasında olabilir.

Bu anlaşmaların yanı sıra, suçlunun iade edilebilmesi için bazı temel kriterler vardır:

Suçun Varlığı ve Yargılama Kabiliyeti: İade talebinde bulunan ülkede, talep edilen kişinin suç işlediğine veya cezalandırıldığına dair bir delil bulunmalıdır. Bu suçun zamanaşımına uğramamış ya da affedilmemiş olması ve yargılama sürecine tabi tutulabilir olması esastır.
Suçun Ciddiyeti: Hafif kabul edilen suçlar için iade talebinde bulunulamaz. İade, 1 yıldan uzun hapis cezası gerektiren durumlarda ele alınabilir. İade talep eden ülkenin yasalarına göre, en az 4 ay hapis cezası olan bir mahkûmiyetin veya tutuklama kararının bulunması gereklidir. İadenin talep edildiği kişi birden fazla suçtan yargılanıyorsa, bu suçlardan sadece birinin yukarıdaki şartları karşılaması yeterlidir.

Suçluların İade Edilmediği Durumlar Nelerdir?

Bir suçlunun iade edilmemesi için aşağıdaki durumlar ve şartlar bulunmaktadır:

Eğer iade edilmesi istenen kişi Türk vatandaşıysa, iade talebi reddedilir. Fakat yabancı bir kişi için bu talep gözden geçirilir.
İade edilmek istenen bireyin, ırk, etnik köken, din, vatandaşlık durumu, belirli bir sosyal gruba aidiyeti veya siyasi inançları nedeniyle zulme veya işkenceye uğrayacağından şüphelenilirse, iade talebi kabul edilmez.
• Yalnızca düşünce ya da siyasi eylemlere dayanıyorsa,
• Yalnızca askeri bir suç olarak kabul ediliyorsa,
• Türkiye’nin veya bir Türk vatandaşının ya da Türkiye yasalarına göre oluşturulmuş bir tüzel kişiliğin zarar görmesine sebep olduysa,
• Türkiye’nin yargı yetkisi altında olan bir suçsa,
• Eylem zaman aşımına uğramış veya affedilmişse. Bu durumlarda iade talebi kabul edilmez.
Eğer talep edilen kişi hakkında aynı suçtan dolayı Türkiye’de daha önce beraat veya mahkûmiyet kararı alındıysa, iade talebi reddedilir.
Ölüm cezasını gerektiren ya da insan onuruna aykırı bir cezalandırmayla sonuçlanabilecek suçlar için yapılan iade talepleri kabul edilmez.
İade talebinin konu olduğu kişi, talep anında 18 yaşını tamamlamamışsa, Türkiye’de uzun bir süredir yaşıyorsa veya evliyse ve bu, kişi ya da ailesi için büyük bir mağduriyete yol açacaksa, iade talebi olumsuz değerlendirilebilir.

Suçluların İadesi ve Avrupa Sözleşmesi

13 Aralık 1957’de “Avrupa Suçluların İadesi Sözleşmesi”, Avrupa Konseyi’ne üye 11 ülke tarafından onaylanmıştır. Ancak, bu sözleşme sadece Avrupa Konseyi üyeleriyle sınırlı değildir; diğer devletlerin de katılımına açıktır. Sözleşme, dört ek protokole sahiptir. Türkiye, bu protokollerden sadece İkinci Ek Protokol’e katılmıştır.

Bu sözleşmenin esas amacı, suçluların hızlı bir şekilde iade edilmesini kolaylaştırmaktır. Ancak bazı durumlarda, üye devletlerin kendi iç hukukları çerçevesinde iade süreçlerini benimsemeleri de sözleşme tarafından kabul edilebilir.

Suçluların İade Usulü

İade, talep üzerine başlatılır; otomatik olarak başlatılmaz. İadenin olabilmesi için talepte bulunan bir devletin olması zorunludur. İade talebi önce Dışişleri Bakanlığı’na, ardından merkezi makama iletir. Bu makam, durumu değerlendirir ve gerektiğinde ek belge talep eder. Gerekli şartlar sağlandığında, talep Ağır Ceza Mahkemesi’nin başsavcılığına gönderilir. Eğer kişinin konumu belirsizse, Ankara Ağır Ceza Mahkemesi yetkilidir.

Eğer bir suç, Türk yasalarına göre en az üç yıl hapis gerektiriyorsa, ilgili kişi, diğer devletin talebi olmadan geçici olarak tutuklanabilir. Tutuklama sonrası, kişiye kendi rızasıyla iade olup olmadığı sorulur. Rıza gösterirse, normal süreç izlenmeden talep edilen devlete iade edilir. Rızaya dayalı iadeyi kabul ettiğinde, mahkeme iade talebinin uygun olup olmadığına karar verir. Bu karara karşı itiraz edilebilir ve iade kararını uygulamak merkezi makamın onayına bağlıdır.

Kişi rızaya dayalı iadeyi kabul etmezse, mahkeme iadenin uygun olup olmadığını değerlendirir. Karar temyiz edilebilir. Kesinleşen karar, Dışişleri ve İçişleri bakanlıklarının görüşleri alındıktan sonra Adalet Bakanı’nın önerisiyle Cumhurbaşkanının onayına sunulur.

Eğer iade edilecek kişi belirlenen tarihte haklı bir neden olmadan alınmazsa, 30 gün içinde koruma tedbirleri kaldırılır. Diğer nedenlerle Türkiye’de ceza veya infaz gerekiyorsa, merkezi makam iadeyi erteleyebilir. Bu karar ilgili kişiye ve talepte bulunan devlete bildirilir.

İade süreciyle ilgili suç eşyası, talepte bulunan devlete teslim edilebilir. Eğer iade edilecek kişi ölür, kaçar ya da benzer bir sebep olursa, suç eşyası yine de teslim edilebilir. Ancak, Türkiye’de devam eden bir soruşturma ya da dava varsa, eşyanın teslimi ertelenebilir. Üçüncü tarafların eşyalarının teslimi yapılmaz.